کارکرد های هنری و معنایی «رنگ» در غزل بیدل دهلوی

رنگ ارتباط تنگاتنگی با هنر و ادبیات دارد. بیدل دهلوی یکی از شاعران سر آمد سبک هندی است که دیوان غزلیات او سرشار از تصاویر رنگارنگ است. این رنگینی کلمات در غزل بیدل، تنها شامل تصاویر خیالی با رنگ ها نیست؛ بلکه کاربرد های مختلف واژه رنگ را نیز در بر می گیرد. این که بیدل در تصویر سازی با رنگ چه شگرد های ادبی به کار برده است و چه ترکیبات تازه ای آفریده است و آیا از طریق کاربرد های فراوان رنگ در غزل بیدل می توان به روح و روان شاعر پی برد؛ مسئله ای است که این پایان نامه در پی تحلیل و بررسی آن است. پژوهش پیش رو با هدف بررسی کارکرد های هنری واژه رنگ و نیز تحلیل کارکرد های معنایی رنگ انجام شده؛ بنابراین ابتدا ساختار ظاهری رنگ و سپس ساختار معنایی آن در غزل بیدل مورد بررسی قرار گرفته است. روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی است وحجم نمونه ها، به صورت تصادفی ازغزلیات بیدل انتخاب شده است . بخش اول در مورد کلیات موضوع است. در بخش دوم، ارتباط واژه پر کاربرد رنگ در غزل بیدل با عرفان وحدت وجودی این شاعر، بررسی شده و ترکیباتی که وی با این واژه ساخته، دسته بندی و تحلیل شده است. تحقیقات در این حوزه نشانگر بسامد بالای کاربرد واژه رنگ در قالب ترکیبات اضافی است به خصوص ترکیبات« شکست رنگ» و « گردش رنگ» که بیدل آن ها را در راستای عقاید عرفانی خود به کار گرفته است. در بخش سوم این پژوهش، کاربرد های معنایی رنگ در غزل بیدل مورد بررسی قرار گرفته و با مشخص کردن بسامد هشت وضعیت رنگ در نظریه ماکس لوشر و مرتب کردن آن ها به ترتیب فراوانی با تحلیل روانشناسی رنگ ها در دریافت وضعیت درونی و روانی بیدل کوشش شده است. نتایج حاصل از این بخش، نشان دهنده بسامد بالای رنگ سیاه در غزل بیدل است که از غلبه تیرگی و نا امیدی بر زندگی وی حکایت می کند. همچنین قرار گرفتن رنگ زرد و بنفش در قسمت طرد شده ها این نا امیدی و نیز رنج و درد هایی را که بیدل در زندگی خانوادگی، اجتماعی و عرفانی خود متحمل شده بیشتر نمایان می کند.